ภูมิปัญญาท้องถิ่นในจังหวัดชัยภูมิ
ข้อมูลภูมิบ้านภูมิเมืองด้านประเพณีพิธีกรรมลำส่อง (ลำผีฟ้า) รักษาโรค ต.หนองบัวบาน อ.จัตุรัส จ.ชัยภูมิ
องค์ประกอบของลำส่อง (ลำผีฟ้า)
องค์ประกอบของลำส่อง (ลำผีฟ้า)
หมอลำทรงและหมอลำผีฟ้าจะมีองค์ประกอบที่คล้ายกันมาก จะแตกต่างกันบางเรื่องของคายและผีที่เชิญมาเทียบหรือมาเข้าทรง
บุคลากรในคณะ
๑. หัวหน้าคณะ (ครูบา) ผู้ที่เป็นหัวหน้าคณะหรือครูบานั้น ต้องเป็นผู้ที่ได้รับการครอบมาจากครูแล้ว การลำทรงและลำผีฟ้าจะมีการสืบทอดกันเป็นช่วง กล่าวคือ เมื่อหัวหน้าคณะคนก่อนมีอายุมากไม่สะดวกต่อการไปมา ก็จะมอบหน้าที่ให้ศิษย์เอกที่ถือว่าเป็นฉลาดหลักแหลมที่สุด
สามารถจะดำเนินการต่อจากหัวหน้าคนเก่าได้ก็จะทำพิธีครอบครูให้ เป็นการมอบตำแหน่งหัวหน้าให้โดยการจัดทำหิ้งบูชาไว้ที่บ้าน แล้วอัญเชิญผีต่าง ๆ จึงต้องเรียกว่า “อ้ายพี่” หรือ อ้ายที่คำผิว อ้ายพี่สีทน เป็นต้น
๒.ชาวคณะ ถือเป็นบริวารที่มีประสบการณ์สูงร่วมเดินทางไปรักษาคนไข้ด้วย ประมาณ ๒-๔ คน บริวารที่รับใช้ใกล้ชิด พี่จะถูกเรียกให้เป็นหัวหน้าคนต่อไปก็อยู่ในจำนวนนี้ ชาวคณะเหล่านี้จะช่วยกันลำเชิญผี เมื่อผีเข้าเทียมหัวหน้าแล้วก็จะเป็นคนถามไถ่ผีต่าง ๆ นานา ซึ่งแตละคนจะมีผีประจำตัว เช่น สีทน มโนราห์ ท้าวคำผิว เป็นต้น
๓.หมอแคน บางทีเรียกว่า หมอม้า เป็นผู้ขับม้า ม้าก็คือเหล้า ม้าขาวคือเหล้าขาว ม้าแดงคือเหล้าสี เช่น แม่โขง ม้านิล คือ เบียร์ เหล้าที่อยู่นอกคาย หมอคายส่วนใหญ่ไม่ชอบเป่าแคนให้หมอลำผีฟ้าเพราะเหนื่อย เนื่องจากการลำทรงผีฟ้าใช้เวลานานและเป่าแคนไม่ได้หยุดพัก รายได้หรือค่าใช้จ่ายก็น้อย หมอแคนส่วนใหญ่ก็ติดเหล้างอมแงม
คายรักษา
เครื่องคายรักษาของแต่ละคณะจะไม่ค่อยเหมือนกันนัก คงเป็นเพราะครูสอนครอบให้ต่างกันหรือบางครั้งหาไม่ได้ อย่างเช่น ดอกจำลาว (ดอกลั่นทม)
คายรักษาหมอลำ หมอลำผีฟ้า
- ขันหมากเบ็งพร้อมฝ้ายผูกแขน (บายศรีขนาดเล็ก)
- ขัน ๕ (ดอกไม้ ๕ คู่ เทียน ๕ เล่ม)
- ซิ่นผืน
- แพรวา (ผ้าขาวม้า ๑ ผืน)
- เหล้า ๑ ขวด
- ไข่ ๒ ใบ (บางคณะใช้ใบเดียว)
- หวี ๑ อัน
- กระจก ๑ บาน
- เงิน หนึ่งสลึง
- ห่อนิมนต์ (เทียน ๒ เล่ม ดอกไม้ ๒ ดอก ห่อด้วยใบกล้วย)
- ซวย ๕ อัน (ใบตองทำเป็นกรวย) แต่ละอันมีเทียน ๑ คู่ ดอกจำปาลาว ๑ คู่
- มาลัยดอกจำปาลาว ถ้าเป็นผีฟ้าใช้ดอกมะละกอต้นตัวผู้
หมอลำทรงและหมอลำผีฟ้าจะมีองค์ประกอบที่คล้ายกันมาก จะแตกต่างกันบางเรื่องของคายและผีที่เชิญมาเทียบหรือมาเข้าทรง
บุคลากรในคณะ
๑. หัวหน้าคณะ (ครูบา) ผู้ที่เป็นหัวหน้าคณะหรือครูบานั้น ต้องเป็นผู้ที่ได้รับการครอบมาจากครูแล้ว การลำทรงและลำผีฟ้าจะมีการสืบทอดกันเป็นช่วง กล่าวคือ เมื่อหัวหน้าคณะคนก่อนมีอายุมากไม่สะดวกต่อการไปมา ก็จะมอบหน้าที่ให้ศิษย์เอกที่ถือว่าเป็นฉลาดหลักแหลมที่สุด
สามารถจะดำเนินการต่อจากหัวหน้าคนเก่าได้ก็จะทำพิธีครอบครูให้ เป็นการมอบตำแหน่งหัวหน้าให้โดยการจัดทำหิ้งบูชาไว้ที่บ้าน แล้วอัญเชิญผีต่าง ๆ จึงต้องเรียกว่า “อ้ายพี่” หรือ อ้ายที่คำผิว อ้ายพี่สีทน เป็นต้น
๒.ชาวคณะ ถือเป็นบริวารที่มีประสบการณ์สูงร่วมเดินทางไปรักษาคนไข้ด้วย ประมาณ ๒-๔ คน บริวารที่รับใช้ใกล้ชิด พี่จะถูกเรียกให้เป็นหัวหน้าคนต่อไปก็อยู่ในจำนวนนี้ ชาวคณะเหล่านี้จะช่วยกันลำเชิญผี เมื่อผีเข้าเทียมหัวหน้าแล้วก็จะเป็นคนถามไถ่ผีต่าง ๆ นานา ซึ่งแตละคนจะมีผีประจำตัว เช่น สีทน มโนราห์ ท้าวคำผิว เป็นต้น
๓.หมอแคน บางทีเรียกว่า หมอม้า เป็นผู้ขับม้า ม้าก็คือเหล้า ม้าขาวคือเหล้าขาว ม้าแดงคือเหล้าสี เช่น แม่โขง ม้านิล คือ เบียร์ เหล้าที่อยู่นอกคาย หมอคายส่วนใหญ่ไม่ชอบเป่าแคนให้หมอลำผีฟ้าเพราะเหนื่อย เนื่องจากการลำทรงผีฟ้าใช้เวลานานและเป่าแคนไม่ได้หยุดพัก รายได้หรือค่าใช้จ่ายก็น้อย หมอแคนส่วนใหญ่ก็ติดเหล้างอมแงม
คายรักษา
เครื่องคายรักษาของแต่ละคณะจะไม่ค่อยเหมือนกันนัก คงเป็นเพราะครูสอนครอบให้ต่างกันหรือบางครั้งหาไม่ได้ อย่างเช่น ดอกจำลาว (ดอกลั่นทม)
คายรักษาหมอลำ หมอลำผีฟ้า
- ขันหมากเบ็งพร้อมฝ้ายผูกแขน (บายศรีขนาดเล็ก)
- ขัน ๕ (ดอกไม้ ๕ คู่ เทียน ๕ เล่ม)
- ซิ่นผืน
- แพรวา (ผ้าขาวม้า ๑ ผืน)
- เหล้า ๑ ขวด
- ไข่ ๒ ใบ (บางคณะใช้ใบเดียว)
- หวี ๑ อัน
- กระจก ๑ บาน
- เงิน หนึ่งสลึง
- ห่อนิมนต์ (เทียน ๒ เล่ม ดอกไม้ ๒ ดอก ห่อด้วยใบกล้วย)
- ซวย ๕ อัน (ใบตองทำเป็นกรวย) แต่ละอันมีเทียน ๑ คู่ ดอกจำปาลาว ๑ คู่
- มาลัยดอกจำปาลาว ถ้าเป็นผีฟ้าใช้ดอกมะละกอต้นตัวผู้
9.วัฒนธรรมประเพณีในจังหวัดชัยภูมิ
posted on 08 May 2011 14:38 by beer09
เทศกาลประเพณี, ชัยภูมิ
ประชาชนในจังหวัดชัยภูมิ ประมาณร้อยละ 95 เป็นคนท้องถิ่นเดิม มีวัฒนธรรมประเพณีซึ่งมีลักษณะ ผสมผสานระหว่างความเชื่อดั้งเดิมของท้องถิ่นกับหลักปฏิบัติทางพุทธศาสนา ประกอบ กับประวัติศาสตร์ ความเป็นมาของจังหวัด มีลักษณะเด่นชัดที่เน้นและเชิดชูวีรกรรมความซื่อสัตย์ กตัญญูของเจ้าพ่อพระยาแล ทำให้มีงานประจำ และงานประเพณี ซึ่งแสดงถึงวัฒนธรรมของจังหวัด ดังต่อไปนี้
งานประจำปี ฉลองอนุสาวรีย์เจ้าพระยาแล
จัดขึ้นเพื่อรำลึกถึงคุณงามความดีของเจ้าพ่อพระยาแลผู้สร้างเมืองชัยภูมิคนแรก จัดระหว่างวันที่ 12-20 มกราคมของทุกปี ที่บริเวณสนามหน้าศาลากลางจังหวัดและสี่แยกอนุสาวรีย์ เจ้าพ่อพระยาแล ในการจัดงานนี้ประกอบด้วยพิธีบวงสรวงดวงวิญญาณของเจ้าพ่อพระยาแล ขบวนแห่สักการะอนุสาวรีย์ เจ้าพ่อ ขบวนถวายช้างแด่เจ้าพ่อ และขบวนแห่ของอำเภอต่างๆ รวมทั้งการออกร้าน จัดนิทรรศการของหน่วยราชการและเอกชน การประกวดผลิตผลทางการเกษตร
งานประเพณีบวงสรวงเจ้าพ่อพระยาแล
ที่บริเวณศาลหนองปลาเฒ่า จัดขึ้นระหว่างวันที่ 12-20 พฤษภาคม ของทุกปี ชาวบ้านจะไปเคารพสักการะ ดวงวิญญาณของเจ้าพ่อ และรำถวายเจ้าพ่อที่ศาลหลังเก่ากันเป็นจำนวนมาก
ประเพณีรำผีฟ้า
เป็นการรำบวงสรวงเป็นกลุ่มๆ ที่ภูพระ ซึ่งมีพระเจ้าองค์ตื้อ เป็นพระพุทธรูปแกะสลักในหินทรายสูงประมาณ 2 เมตร ชาวบ้านถือว่าศักดิ์สิทธิ์มาก การรำบวงสรวงนี้จะมีขึ้นในระหว่างวันขึ้น 13-15 ค่ำ เดือน 5 คือเดือนเมษายน และในวันเข้าพรรษา ออกพรรษา ซึ่งจะมีประชาชนไปทำบุญกันมาก
งานแห่เทียนเข้าพรรษา
วันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 (ประมาณเดือนกรกฎาคม) เป็นงานที่เทศบาลเมืองชัยภูมิจัดขึ้นทุกปี มีการประกวด เทียนพรรษาที่ประดิษฐ์อย่างสวยงาม เป็นงานที่มีประชาชนให้ความสนใจไม่แพ้งานแห่เทียนพรรษาของจังหวัดอุบลราชธานี นอกจากนี้ยังมีงานประเพณีอื่นๆ ที่จัดเป็นประจำทุกปี เช่นเดียวกับจังหวัดในภาคอีสาน เช่น งานบุญบั้งไฟ หรือบุญเดือนหก ประมาณเดือนพฤษภาคม งานบุญข้าวจี่ เป็นการฉลองเมื่อเสร็จสิ้นการทำนา ประมาณเดือนกุมภาพันธ์ งานบุญพระเวช หรืองานบุญเดือนสี่ ประมาณเดือนมีนาคม มีการเทศน์มหาชาติ
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น